Porady, Pielęgnacja, Prace w ogrodzie

W naszym kraju odnotowuje się rok rocznie około pięćdziesiąt tysięcy zatruć. Jeden procent to zatrucie roślinami. Do zatrucia roślinami może dojść w każdym miejscu, niestety zagrożone są przede wszystkim dzieci, które nie posiadają odpowiedniej wiedzy na ten temat. Około dwie trzecie zatruć, to zatrucia u dzieci.
Postaramy się przekazać wiedzę jak uniknąć zatrucia roślinami, a jeśli do niego dojdzie jak należy postąpić.

Trujące rośliny w Polsce

Zatrucie roślinami to nie tylko domena krajów egzotycznych, do zatrucia może dojść z pozoru w najbardziej bezpiecznym miejscu jak na przykład niedaleko piaskownicy na osiedlu.

W Polsce występuje co najmniej kilkanaście roślin zawierających substancje toksyczne.

Ludzie dorośli z dala omijają niebezpieczne rośliny, choć również zdarzają się przypadki nieszczęśliwych zatruć. Dużo gorsze statystyki dotyczą dzieci. Ubarwienie trujących roślin przykuwa oko małych dzieci, a owoce często przypominają te jadalne.

W jaki sposób trują rośliny?

Spora część roślin zawiera substancje trujące, toksyczne dla człowieka i zwierząt, np. alkaloidy, glikozydy lub inne substancje chemiczne. Niektóre z nich zawierają je w jednakowym lub zróżnicowanym stężeniu w całym organizmie, inne jedynie w jego częściach - korzeniu, liściach, nasionach, owocach lub łodygach. Trucizny te mają za zadanie chronić rośliny przed zwierzętami roślinożernymi, a czasami także przed pasożytami. Zwierzęta często potrafią wyczuć, które rośliny są toksyczne i omijają je szerokim łukiem. Ludzie, a zwłaszcza dzieci, są takiego instynktu niestety pozbawieni. Toksyny zawarte w roślinach oddziałują zresztą zupełnie inaczej na poszczególne gatunki ssaków.

I tak to, co otruje konia (np. cis pospolity), może okazać się niemal nieszkodliwe dla kozy domowej lub innego roślinożercy. Rośliny tego samego gatunku zawierają też zróżnicowaną ilość toksyn zależnie od pory roku, stopnia nasłonecznienia, rodzaju i wilgotności gleby itp. I wreszcie to, co w dużej dawce jest trucizną, w niewielkiej może okazać się przydatną przyprawą lub wręcz substancją leczniczą. Wszystko zależy od sposobu użycia i ilości, którą przyswoił organizm.

Najbardziej niebezpieczne rośliny w Polsce

Do najbardziej trujących roślin w naszym kraju należy cis pospolity - popularny iglak spotykany w ogrodach, parkach i lasach. Jest gatunkiem chronionym, najliczniej występującym na Pojezierzu Pomorskim i Śląsku, w Małopolsce, Podkarpaciu oraz w Górach Świętokrzyskich. Ten wiecznie zielony, niebrzydki krzew wykorzystywany jest w przemyśle farmaceutycznym (produkcja leków przeciwnowotworowych), dostarcza również pokarmu kilkudziesięciu gatunkom ptaków oraz kilku gatunkom leśnych ssaków. Jako roślina ozdobna sadzony jest w parkach i ogrodach. Niestety, jest też silnie trujący. Toksyny znajdują się we wszystkich jego częściach, ale głównie w igłach i nasionach. Spożycie elementów cisa pospolitego grozi poważnymi konsekwencjami - może dojść do uszkodzenia serca, nerek i ośrodkowego układu nerwowego, a kobietom ciężarnym zagraża poronienie. Objawami zatrucia cisem są wymioty, bóle brzucha, biegunka, krwiomocz, drgawki, zawroty głowy, uczucie otępienia, duszności i problemy z oddychaniem, a nawet zaburzenia pracy serca prowadzące do śmierci.

Drugim zielonym zabójcą jest glistnik jaskółcze ziele - bylina rozpowszechniona na terenie całej Polski. Roślina ta ma szerokie zastosowanie w medycynie, w tym również ludowej, do dziś służy na przykład jako środek przeciwko kurzajkom. Obecnie naukowcy wycofują się jednak z wykorzystywania glistnika przy produkcji leków, gdyż odkryto jego silne działanie hepatotoksyczne. Z tego samego powodu roślina ta jest trująca w przypadku spożycia w postaci surowej. Zatruty człowiek odczuwa silny ból brzucha, ból i pieczenie w jamie ustnej, może u niego wystąpić silny ślinotok, krwawa biegunka, zaburzenia świadomości oraz zaburzenia akcji serca (prowadzące nawet do zgonu). Toksyczny jest również sok glistnika - nie trzeba go spożywać, wystarczy dotknąć, by wystąpiło pieczenie skóry, obrzęk, owrzodzenie, czasami także zapalenie spojówek. Taka reakcja występuje głównie u alergików.

Do polskich roślin wysoce toksycznych należy również szalej jadowity, krewny selera. Jest rośliną szeroko rozpowszechnioną w całej Europie, Azji i Ameryce Północnej, w naszym kraju nazywany jest też blekotem lub cykutą. Substancje toksyczne (cykutoksyny) występują we wszystkich jego częściach, ale w największym stężeniu w łodydze i kłączach. Wystarczy, by człowiek spożył niewielką ilość dowolnej części szaleju, by doszło do poważnego zatrucia. Objawami są ślinotok, pieczenie w jamie ustnej, mdłości, wymioty, rozszerzenie źrenic, drgawki, utrata świadomości, trudności w oddychaniu, w skrajnych przypadkach porażenie ośrodka oddechowego i w konsekwencji śmierć.

Omijać z daleka lepiej także tojad mocny - powszechnie występujący w naszym kraju gatunek z rodziny jaskrowatych, oraz jego krewniaka - tojad lisi. Obydwie rośliny charakteryzują się atrakcyjnym wyglądem - kwiatami o intensywnych kolorach. Silne zatrucie spowodować może spożycie już nawet 2-5 mg dowolnego elementu tych roślin, a zwłaszcza nasion i korzeni. Pierwszym objawem zatrucia jest pobudzenie, ale już wkrótce dochodzi do paraliżu nerwów czuciowych i ruchowych, w tym również mięśni oddechowych oraz serca, co prowadzi niestety do zgonu. Warto wiedzieć, że toksyny tojadu mogą wnikać również przez skórę.

Gatunków określanych jako silnie zagrażające zdrowiu i życiu człowieka jest oczywiście w naszym kraju znacznie więcej. Do niewinnych z pozoru zabójców należy na przykład popularna konwalia majowa (trująca jest cala roślina, połknięcie kilku jagód może spowodować śmierć dziecka), wawrzynek wilczełyko (zjedzenie 10 dojrzałych owoców zabija dorosłego człowieka, dziecku wystarczą nawet 1-2 owoce), zimowit jesienny (śliczny kwiat ozdobny, często występujący na skalniakach, spożycie niewielkiej ilości rośliny w 90% przypadków kończy się śmiercią), bluszcz pospolity, przestęp biały, różne gatunki wilczomlecza i ciemiężycy oraz inne. Poza nimi w naszym klimacie występuje także kilkadziesiąt gatunków roślin o właściwościach toksycznych niezagrażających życiu człowieka (co nie znaczy, że ich konsumpcję przeżyje małe dziecko), a jedynie negatywnie wpływających na ludzkie zdrowie. Warto pamiętać, że niektóre gatunki trujących roślin szkodzą nie tylko w wyniku spożycia, ale również poprzez kontakt ze skórą.